Ogród hortiterapeutyczny może przybrać formę ogrodu sensorycznego, terapeutycznego, czy „ośrodka zielonej terapii”. Ich zadaniem jest stymulowanie zmysłów w celach terapeutycznych, rehabilitacyjnych, edukacyjnych czy relaksacyjnych.
Ogrody przeznaczone do realizacji zajęć terapeutycznych:
ogród przyszpitalny
ogród przy sanatorium
ogród przy Domu Pomocy Społecznej
ogród przy Domu Spokojnej Jesieni
ogród przy ośrodku odnowy biologicznej
ogród przedszkolny, szkolny
https://zielonaterapia.pl
Kompleks roślinny, z którego mogą korzystać osoby z zaburzeniami psychicznymi, powinien znajdować się w miejscu łatwo dla nich dostępnym, gdzie osoby te będą czuć się bezpiecznie. Poczucie bezpieczeństwa jest podstawą działań terapeutycznych, zatem miejsce to powinno być położone w odpowiedniej odległości od szpitala/ośrodka wypoczynkowego lub z dogodnym dojazdem/dojściem (nie na odludziu). Osoby korzystające z ogrodu mogą być w słabszej kondycji nie tylko psychicznej, ale też fizycznej, zatem powinny się tam znajdować ławki lub miejsca do siedzenia zapewniające spokój i przestrzeń na refleksję. Ścieżki nie powinny być zbyt wąskie, poprowadzone po terenie płaskim lub o łagodnym nasileniu, by można było swobodnie spacerować lub poruszać się przy pomocy wózka inwalidzkiego. Ogród powinien pobudzać wszystkie zmysły, doświadczać nie tylko wrażeń estetycznych, ale też zapachowych, w miarę możliwości dźwiękowych, rośliny (nietrujące, nieuczulające) powinny być na wyciągnięcie ręki, aby umożliwić kontakt z ich fakturami-taki fizyczny kontakt z roślinami wpływa korzystnie na aktywację układu przywspółczulnego, poczucie relaksu, odprężenie kory mózgowej. Takich efektów nie obserwuje się w zetknięciu np. z powierzchniami metalowymi, które- przeciwnie- mogą wywoływać nieświadomy stres.
Literatura:
Koga, K.; Iwasaki, Y. Psychological and physiological effect in humans of touching plant foliage—Using the semantic differential method and cerebral activity as indicators. J. Physiol. Anthropol.2013,32, 7
Morikawa T., Miyazaki Y., Kobayashi S. Time-series variations of blood pressure due to contact with wood. J. Wood Sci. 1998;44:495–497
Sakuragawa S, Kaneko T, Miyazaki Y. Effects of contact with wood on blood pressure and subjective evaluation. J Wood Sci. 2008;54(2):107–13.
Miyazaki, Morikawa T, Sueyoshi S. Effect of touching to wood on humans. J Physiol Anthropol Appl Hum Sci. 1999;18(5):189
Warto zatem, aby elementy użytkowe ogrodu, jak ławki, balustrady, tablice, wykonane były z materiałów pochodzenia drewnianego, nie metalu czy plastiku. Obecność drzew, zwłaszcza starodrzewi, może tworzyć korzystny mikroklimat. Wdychanie wydzielanych przez drzewa substancji monoterpenowych, w tym fitoncydów (alfa pinen, limonen) korzystnie wpływa na pracę układu nerwowego, odpręża na poziomie ciała i emocji oraz podnosi odporność.
Do najbardziej kojących dźwięków należą: śpiew ptaków, szmer wody, delikatny szmer liści ; po stresie i/lub zmęczeniu dźwięki natury i pejzaże dźwiękowe mogą prowadzić do subiektywnej i obiektywnej poprawy nastroju i wydajności poznawczej, a także zmniejszenia pobudzenia, chociaż obserwuje się pewne niespójności w wynikach. [tamże]
Warto zadbać o obecność krzewów owocujących, które stanowią pożywienie dla ptaków, drzew dziuplastychch i na tyle wysokich, aby mogły być miejscem gniazdowania różnych gatunków ptaków śpiewających. Dodatkowe umiejscowienie w obrębie ogrodu sadzawki lub strumienia stwarza możliwość obcowania z wodą. Należy pamiętać, aby miejsce takie było bezpieczne (nieduża głębokość, łagodny brzeg, niewysokie, wygodne mostki).
Pośrednim dowodem na korzystną obecność starych drzew w okolicy może być to, że obecność dużych, starych drzew wpływa na przepisywanie mniejszej ilości leków przeciwdepresyjnych w danej okolicy („sprzedaż leków była niższa na obszarach z dużymi, starymi drzewami”) – https://ehp.niehs.nih.gov/doi/10.1289/EHP9924
Zgodnie z holenderskimi badaniami więcej zielonej przestrzeni wiąże się z mniejszymi wskaźnikami przepisywania leków przeciwdepresyjnych – Helbich M, Klein N, Roberts H, Hagedoorn P, Groenewegen PP. More green space is related to less antidepressant prescription rates in the Netherlands: A Bayesian geoadditive quantile regression approach. Environ Res. 2018 Oct;166:290-297. doi: 10.1016/j.envres.2018.06.010. Epub 2018 Jun 21. PMID: 29936285.
Przydatne źródła po polsku:
https://panacea.pl/ogrody-terapeutyczne/”>
https://panacea.pl/ogrody-terapeutyczne/https://docplayer.pl/5556084-Ogrody-terapeutyczne-dla-osob-starszych.html”>http://cdr112.e-kei.pl/cdr/images/2021/Ogrody/ogrod-terapeutyczny.pdfhttps://panacea.pl/ogrody-terapeutyczne/https://docplayer.pl/5556084-Ogrody-terapeutyczne-dla-osob-starszych.html
Literatura w innych językach:
1. Morikawa T., Miyazaki Y., Kobayashi S. Time-series variations of blood pressure due to contact with wood. J. Wood Sci. 1998;44:495–497
2. Sakuragawa S, Kaneko T, Miyazaki Y. Effects of contact with wood on blood pressure and subjective evaluation. J Wood Sci. 2008;54(2):107–13.
3. Miyazaki, Morikawa T, Sueyoshi S. Effect of touching to wood on humans. J Physiol Anthropol Appl Hum Sci. 1999;18(5):189
4. Ikei H, Song C, Miyazaki , Y Physiological Effects of Touching Wood. Int J Environ Res Public Health. 2017 Jul 18;14(7). pii: E801. doi: 10.3390/ijerph14070801.
5. Ohira T, Matsui N, Takayama Net al. Volatile substances released from forests II (in Japanese). Abstracts 2005 Annu Meet Chub Branch Jpn Wood Res Soc. Japanese Wood Research Society, 2005; 64–5
6. Matsui N, Ohira T, Takayama N, et al.. Volatile substances released from forests III. Abstracts 2005 Annu Meet Chub Branch Jpn Wood Res Soc. Japanese Wood Research Society, 2005; 66–7
7. Tsunetsugu Y, Morikawa T, Miyazaki Y. The relaxing effect of the smell of wood (in Japanese). Wood Ind. 2005;60(11):598–602
8. Miyazaki Y, Morikawa T, Yamamoto N. Effect of wooden odoriferous substances on humans. J Physiol Anthropol Appl Hum Sci. 1999;18(5):189
9. Itai T, Amayasu H, Kuribayashi M, et al. Psychological effects of aromatherapy on chronic hemodialysis patients. Psychiatry Clin Neurosci. 2000;54(4):393–7
10. Miyazaki Y, Motohashi Y, Kobayashi S. Changes in mood by inhalation of essential oils in humans II. Effect of essential oils on blood pressure, heart rate, R–R intervals, performance, sensory evaluation and POMS (in Japanese). Mokuzai Gakkaishi. 1992;38(10):909–13.
11. Dayawansa S1, Umeno K, Takakura H, et al.. Autonomic responses during inhalation of natural fragrance of Cedrol in humans. Auton Neurosci. 2003 Oct 31;108(1-2):79-86.
12. Ikei, H.; Song, C.; Miyazaki, Y. Physiological effect of olfactory stimulation by hinoki cypress (Chamaecyparis obtusa) leaf oil. J. Physiol. Anthropol. 2015, 34, 44.
13. Ikei H., Song C., Miyazaki Y. Effects of olfactory stimulation by α-pinene on autonomic nervous activity. J. Wood Sci. 2016;62:568–572
14. Komori, T., Fujiwara, R., Tanida, M., Nomura, J., and Yokoyama, M. M. (1995). Effects of citrus fragrance on immune function and depressive states. Neuroimmunomodulation 2, 174–180
15. Joung D, Song C, Ikei H et al.. Physiological and psychological effects of olfactory stimulation with D-limonene. Adv. Hortic. Sci.2014, 28, 90–94.
16. Ratcliffe E. Sound and Soundscape in Restorative Natural Environments: A Narrative Literature Review. Front Psychol. 2021 Apr 26;12:570563. doi: 10.3389/fpsyg.2021.570563. PMID: 33981262; PMCID: PMC8107214
17. https://ehp.niehs.nih.gov/doi/10.1289/EHP9924
18. Helbich M, Klein N, Roberts H, Hagedoorn P, Groenewegen PP. More green space is related to less antidepressant prescription rates in the Netherlands: A Bayesian geoadditive quantile regression approach. Environ Res. 2018 Oct;166:290-297. doi: 10.1016/j.envres.2018.06.010. Epub 2018 Jun 21. PMID: 29936285.
Opracowanie: Dr Katarzyna Simonienko